* ... فرهنگ به عبارتي مجموعه رويد اد ها و ياد بود ها و ميراث هاي اسلامي ايراني است كه بنايي امروزين را بر اساس سنت هاي د يروز استوار مي سازد. همان كه گاه به هويت فرهنگي تعبير مي شود. هويت فرهنگي كه حفظ آن با برقراري يك گفتگو با خاطره ازلي سنت شكل مي گيرد.1

سنت د ر لغت گرچه به معناي سيره و روش است اما از نظر مفهومي به مراسم، آيين ها و رفتارهايي اطلاق مي شود كه2 بنا به اعتقاد برخي، د اراي منشأ الهي و از طريق شخصيت هاي مختلفي معروف به رسولان وپيامبران براي بني آد م د ر د وره هاي مختلف آشكار شد ه است. لذا مي گويند، سنت گاه متضمن حقيقتي باطني است. سنت ها همان آد اب و رسوم اند كه ريشه هاي خود را از گذشته مي گيرند، آد اب و رفتاري كه د ر گذر تاريخ همراه با تغييرات د ر باورهاي تود ه مرد م و خصلت هاي اجتماعي رنگ عوض مي كنند و شكل مي گيرند.

برخي د ر بازشناسي سنت و رفتارهاي سنتي به چند نكته توجه د ارند:

1. رفتار سنتي به رفتاري اشاره د ارد كه د ر حوزه اي معين تكرار و باز انجام مي شود.

2. د ر رفتارهاي سنتي، جمعي بود ن آن رفتار شرط است لذا بر حركت ها و خصلت هاي فرد ي معناي سنت اطلاق نمي شود.

3. سنت ها هم خود نگهبان اند و ميراث د ار و هم د ر د رون خود نگهباناني د ارند كه كارشان تفسير، تبيين و ترويج سنت هاست.

4. رفتارهاي سنتي با احساسات و هيجان همراه است و از آن جا كه با هويت اشخاص د رگير است،از خود حالت هاي عاطفي احساسي بروز مي د هند.3

اين گونه رفتارهاي سنتي را به معنايي «آيين هاي سنتي» نيز مي نامند.

آيين هايي كه به نوعي استمرار يك خاطره اند و د ر حقيقت نوعي سنت برگزيد ه. اين آيين ها د ر ايران اسلامي با برخورد اري از قالب هاي فكري، مذهبي، هنري به عنوان يك سنت زايند ه و پيش برند ه از تمامي ظرفيت هاي لازم جهت اعتلاي فكري و فرهنگي جامعه برخورد ار و اسير كهنگي و پوسيد گي برخي مقولات سنتي د يگر نمي گرد ند.4

حفظ، ترويج و اشاعه ي اين گونه آيين هاي سنتي تا جايي كه با باورها و اعتقاد ات جامعه، هنجارهاي اجتماعي و قانوني، تعليمات اخلاقي و د ستورات د يني منافاتي ند اشته باشند، جزو فرهنگ و جلوگيري از تحريف و انحراف آن خود پاسد اشت ميراث فرهنگي است.

* ... از مهم ترين نمونه هاي آيين هاي سنتي همان رفتارهايي است كه هم توسط جامعه (عرف) پذيرفته شد ه و هم با اعتقاد به يك امر قد سي و فراطبيعي وظيفه اجرايي كرد ن تعاليم د يني كه باعث تكامل و تعالي افراد جامعه مي شود را عهد ه د ار است. همان كه ما از آن با عنوان مناسك آييني نام مي بريم.

د ر اين مناسك آييني، رفتارها هم چون ظرفي است كه پيام و شعاري را د ر خود جاي مي د هد، بياني كه هد ف اصلي آن رفتار سنتي به حساب مي آيد.

از جمله اين آيين ها بلكه فراگيرترين و بارزترين سنت هاي آييني، همان عزاد اري اباعبد الله الحسين سيد الشهد ا (ع) است.

و د ر اين ميان ذكر چند نكته ضروري مي نمايد:

1. د ر مناسك آييني هرگونه رفتاري كه آن مراسم را از اصالت و هويت خويش د ور سازد مذموم و يك نوع انحراف به شمار مي آيد. همان كه د ر استفاد ه از برخي آلات موسيقي و يا قمه زني د ر معرض عموم، خواند ن سبك هاي آن چناني و اشعار كم محتوا و ... مي بينيم.

2. د ر سنت هاي آييني (يا همان مراسم مذهبي) برخي رفتارهاي كهن وريشه د ار به ويژه آن ها كه به نوعي با باورهاي اعتقاد ي مرد م گره خورد ه است به چشم مي خورد كه به عنوان يك حركت نماد ين و نمايش ساد ه به شمار مي آيد. اين گونه رفتارها نه تنها مطرود نيست بلكه حفظ و جهت د هي به آن ها خود نوعي فرهنگ سازي است و البته برخورد د فعي، غير كارشناسانه و بخشنامه اي با آن ها به نوعي فرصت سوزي و از دست د اد ن موقعيت هااست.

3. در مناسك و سنت هاي آييني گاه پيام اصلي تحت الشعاع قرار گرفته و ظواهر سنت ها مانع انتقال و د ريافت بار معنوي آن رفتار مي شوند. نذر و وقف گرچه سنتي برخاسته از متن د ين است. عزاد اري و تعزيه گرد اني، گرچه د اراي ثواب و اجر مي باشد،راز و نياز، توسل و زيارت، گرچه ممد وح است و مطلوب، اما آن چنان د رگير مسائل حاشيه اي و پيرايه ها و خرافات مي گرد د كه ...

و د ر اين ميان آن چه مهم است بازشناسي و د رك عميق و جامع از آن نوع رفتارهايي است كه د ر جامعه و د ر انجام مناسك آييني و پاسد اشت آيين هاي سنتي رواج د اشته و د ارد، د ركي كه متوليان فرهنگي ما را د ر سال جد يد به يك جهت گيري صحيح و كلان د ر عرصه فرهنگ د يني، ساماند هي نماد هاي مذهبي مرد مي، ساماند هي شئون فرهنگي به ويژه د ر حوزه امام حسين (ع)، عاشورا و مناسك آييني د ر مناسبت هاي مذهبي، حمايت از برنامه هاي فرهنگي و پژوهش هاي اند يشه د يني به يك نوآوري رهنمون سازد..5

ان شاء الله

پي نوشت

1. پيشرفت و توسعه بر بنياد هويت فرهنگي، پرويز ورجاوند

2. غلامرضا اكرمي به نقل از سيد حسين نصر، مقاله سنت و هنر اسلامي

3. جهان رها شد ه، آنتوني گيد نز

4. آسيا د ر برابر غرب، د اريوش شايگان

5. اشاره به سياست هاي كلان سازمان تبليغات اسلامي و سازمان اوقاف و امور خيريه بر اساس بند سوم سند راهبرد ي