اراضي و پوشش گياهي
استان ايلام در دامنههاي غربي رشته كوه زاگرس گسترشي از شمال غرب به جنوب شرق دارد و از ويژگيهاي ناهمواريها در تعيين مرزها تاثير زيادي پذيرفته است. رشته كوه كبيركوه به عنوان مهمترين عامل جغرافيايي در تعيين سيماي طبيعي استان اعم از پوشش گياهي و منابع آب و خاك تاثير زيادي گذاشته و به تبع آن سكونتگاهها و مراكز جمعيتي نيز پهنههايي را كه از امكانات محيطي مناسبتري برخوردار بوده است جهت استقرار برگزيده اند. بخش اعظمي از تيپ اراضي اين استان كوهستاني با كوههاي متشكل از سنگهاي آهكي با قلل سنگي و كشيده با پوشش جنگلي زاگرس كه داراي خاكهاي كم عمق تا نيمه عميق با بافت سنگين سنگريزهدار است . پوشش پراكنده تا متوسط درختان جنگلي بلوط در كوهپايهها از تراكم بيشتري برخوردار بوده و زمينها تناسب كم تا متوسطي براي جنگل دارند. در حال حاضر به دليل استفاده ناآگاهانه، قسمتهاي وسيعي از پهنههاي جنگلي استان تخريب شده و شهر ايلام و پارهاي از نقاط پرجمعيت استان در دامنههاي اين واحد اراضي شكل گرفتهاند. با اين حال محورهاي ارتباطي موجود در استان بر روي اين پهنه چندان توسعه نيافته است و به طور عرضي هنگام عبور از رشته كبيركوه در مسيرهاي ايلام به كرمانشاه و ايلام به دره شهر از اين پهنه عبور ميكنند. با وجود چشماندازهاي مناسب محيط و اقليم در اين نواحي به خصوص در فصل تابستان كه از شدت گرماي كمتري برخوردار است، كمبود منابع آب دايمي و محدوديت توپوگرافي به لحاظ شيب و سختي جنس زمين از جمله عوامل محدود كننده در حاشيه جادهها و امكانات استقرار و بهرهبرداري به شمار ميروند. در اين استان محورهاي ارتباطي عمدتاً بر روي تيپ اراضي تپهاي و كوهپايههاي بيروني و يا بر روي فلاتها و تراسهاي فوقاني گسترش يافتهاند. در نيمه غربي استان اراضي تپهاي با قلل گنبدي و كم ارتفاع و اراضي گسسته (Bad Land) متشكل از مواد فرسايش پذير مارني، داراي خاكهاي كم عمق تا نيمه عميقي هستند كه پوشش گياهي متنوعي داشته و قسمتهاي وسيعي از امتداد راههاي اصلي استان را تشكيل ميدهند.
در بعضي از قسمتها نيز اراضي حاشيه جاده به صورت ديمكاري مورد استفاده قرار ميگيرد و در ساير قسمتها پوشش نيمه متراكم تا پراكندهاي از جوامع گياهي و استپي كه مورد چراي فصلي قرار ميگيرد به چشم ميخورد. به دليل پوشش متوسط درختان جنگلي (بلوط) در كوهپايهها و نيز اجراي طرحهاي آبخيزداري درحوزه رودخانه كنجانچم و طرحهاي جنگلكاري و حفظ و احياء مراتع در سالهاي اخير بر پوشش گياهي اراضي حاشيه جاده افزوده شده است. با اين حال بخش هاي وسيعي از اراضي در حاشيه راهها به صورت باير و برهنهاند. اين اراضي محدوديتي به لحاظ اهداف طرح ندارند و فقط فرسايش شديد و خندقي از مهمترين عوامل محدوديت آنها به شمار ميروند. در حاشيه شهرهاي اصلي در غرب استان، مانند مهران، دهلران و صالحآباد تيپ اراضي دشتهاي رسوبي رودخانهاي شكل گرفته است كه حاصل نهشته گذاري رودخانهها و مسيلهاي منطقه است. اين اراضي ، شيب كمي دارند و عمدتاً داراي خاكهاي عميق نسبتاً تكامل يافته با بافت سنگين تا بسيار سنگين و شوري كم تا متوسطي هستند. اين اراضي عمدتاً تحت كشت زراعتهاي آبي يكساله و باغها قرار دارند . گرچه اين زمينها محدوديت طبيعي به لحاظ خاك و پوشش گياهي ندارند اما به دليل ساير استفادههاي انساني در بخش كشاورزي ، امكان تغيير كاربري اراضي تا حدودي مشكل و غير اقتصادي به نظر ميرسند.
جنگل و مرتع:
كوهستاني بودن و تنوع آب و هوايي استان ايلام ، پوشش گياهي قابل ملاحظه اي را بوجود آورده است بطوريكه 500000 هكتار از كل مساحت استان را جنگل تشكيل مي دهد . و 1201879 هكتار آن مراتع غير جنگلي است . از 500000 هكتار جنگلهاي استان 75 درصد آن زير پوشش بلوط ، 20 درصد بنه و 5 درصد باقي مانده را زالزالك ، داغدانمان ، تنگرس ، بادام كوهي ، انجير ، انگور وحشي اقاقياو افرا تشكيل مي دهند .
مهمترين فراورده جنگلي استان ايلام سقز مي باشد كه ساليانه 350 تن محصول مي دهد .
مساحت جنگل ها ، مراتع و بيابانهاي استان « به هكتار»
شرح | جنگل | بيابان | مرتع | ||
خوب | متوسط | فقير | |||
مساحت | 500000 | 80000 | 216363 | 552932 | 282584 |
منبع: آمارنامه استان ايلام _ سال 1381
وضعيت توزيع جغرافيايي جنگل هاي استان بر حسب جنگل هاي حفاظت شده ، جنگل هاي مخروبه و جنگل هاي دست كاشت در جدول زير آمده است.
مساحت جنگلها-مراتعو بيابانهاي استان(به هكتار)
شهرستان | مساحت جنگل | ||
حفاظتي | مخروبه | دست كاشت | |
استان | 500000 | 180000 | 816 |
آبدانان | 66232 | 5/23843 | 5 |
ايلام | 88642 | 1/31911 | 191 |
ايوان | 43225 | 15561 | 5 |
دره شهر | 57521 | 6/20707 | 20 |
دهلران | 60521 | 3/21784 | 5 |
شيروان چرداول | 91593 | 5/32973 | 400 |
مهران | 92275 | 33219 | 190 |
منبع: آمارنامه استان ايلام _ 1381