رودها

كوه ها

جنگل ها

باغ ها

موزه ها

باغ موزه هرندي : مجموعه باغ موزه هرندي و بناي موجود در آن مربوط به اواخر دوره قاجار است . اين مجموعه توسط مرحوم "عدل السلطان" بنا گرديد و در سال 1313 شمسي به مرحوم "ابوالقاسم هرندي" فروخته شد . يكي از نكات موردتوجه تاريخي ،‌ توقف "رضاخان" در مسير آخرين سفر تبعيديش در اين منزل مي باشد و به همين مناسبت قسمتي از باغ توسط مالك به وزارت فرهنگ و هنر وقت اهدا گرديد و در نهايت ساير بخشهاي آن خريداري گرديد . در حال حاضر در طبقه همكف اين ساختمان ، موزه سازهاي سنتي استاد مسعود و در طبقه فوقاني آن موزه باستان شناسي قرار دارد .

موزه دفاع مقدس : اين موزه يكي از نتايج ماندگار و پديده هاي منحصر به فرد كنگره بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهيد استان كرمان و سيستان و بلوچستان است كه به همت و تدبير فرمانده وقت لشكر41 ثارالله سرتيپ پاسدار قاسم سليماني به مدت 11 ماه در كرمان و با هدف انتقال فرهنگ ايثار ، جهاد ، شهادت و همچنين اثبات حقانيت ملت مسلمان ايران در جنگ هشت ساله عراق و ايران بنا شده است . اين موزه را آقاي مهندس خان محمدي از استادان دانشگاه علم و صنعت تهران طراحي كردند و در زميني به مساحت 23 هزار متر مربع و با زير بناي 2550متر مربع با صرف هزينه اي بالغ بر 11ميليارد ريال ساخته شد و در هفتم خرداد ماه 1377 درسالروز فتح خرمشهر روز مقاومت ملي با حضور حضرت آيت الله رفسنجاني افتتاح شد . ساخت اين موزه در مركز شهر و جنب مصلاي بزرگ كرمان موقعيت مناسبي به اين مركز فرهنگي بخشيده است .

موزه سكه : ضرابخانه از بناهاي مجموعه گنجعليخان بوده و در ضلع شمالي مطدان قرار گرفته است . اين بنا بين سالهاي 1007 الي 1035 به دستور گنجعليخان حاكم كرمان ساخته شده است . در زمان تعميرات بنا تعدادي سكة مسي و قطعات فلزي متعلق به ضرب سكه بدست آمده كه تأييدي بر كاربرد بنا براي ضرابخانه مي باشد . اين بنا از سال 1370 همزمان با برگزاري بزرگداشت خواجوي كرماني به عنوان موزه سكه مورد بهره برداري قرار گرفت . سكه هاي ادوار مختلف تاريخ از جمله اشكانيان ، ساسانيان ، عرب ساساني ، اموي ، عباسي ، گوركاني ، تيموري ، آل مظفر ، آل مكرم ، آق قويونلو ، قراقويونلو ، ايلخاني ، صفوي ، افشار ، افاغنه ، زنديه ، قاجار ، پهلوي و همچنين اسكناس هايي از قاجار و پهلوي در آن به معرض نمايش گذاشته شده است .

موزه شاه نعمت الله ولي : در بناي آستانه شاه نعمت الله ولي موزه اي است كه در آن اشياي نسبتاً نفيسي وجود دارد . در اين موزه بيش از هر چيز چندين جلد نسخه قرآن خطي جلب نظر مي كند كه هم از نظر قدمت تاريخي و هم از حيث خط و زيبايي و تجليد و تصحيف ممتازند . از جمله اين قرآنها ، دو صفحه از قرآني باقي مانده كه به خط كوفي است و سبك نگارش آن ، تاريخ كتاب را مطمئناً از 800 سال پيشتر مي برد . متأسفانه اين كتاب در سال 1312 به آب سيل شسته شد و فقط چند صفحه از آن باقي است . موزه آستانه علاوه بر دوره هاي قرآن ، اشياي عتيقه نيز دارد كه هر كدام در نوع خود شايان توجه است .

موزه هنرهاي معاصرصنعتي : موزه هنرهاي معاصر كرمان نمونه مناسبي است از بذر فرهنگ كه به قصد بارور شدن و پروراندن افشانده شده كه برويد و بروياند . تاريخچه اين موزه به زمان بزرگمردي بازمي گردد كه هم اكنون آرامگاهش در داخل كتابخانه اين مجموعه فرهنگي مي باشد . بنيانگذار اين مجموعه مرحوم حاج علي اكبر صنعتي زاده است كه در سال 1318 هـ. ش پرورشگاهي را جهت نگهداري كودكان يتيم بنيان نهاد . زمين اين پرورشگاه درسال 1313 ه . ش از ورثه امير احتشام با وجوه دريافتي از صندوق استانداري خريداري شد .

موزه ضرابخانه : در ضلع شمالي ميدان گنجعلي خان ، داخل بازار مسگري شمالي و روبروي حمام گنجعلي خان با گچبري زيبايي تزيين شده است . مدتي قبل نمايشگاهي از مجموعه اي از ظروف ، لباسهاي محلي و جنگي و سلاحهاي قديمي ، ابزار كشاورزي و ماكت هايي از مساكن روستايي و شهري و توپولوژي منازل كرمان برپا شده بود . در گذشته در اين ضرابخانه مسكوكات طلا و نقره دولتي را ضرب مي كردند و در آن تعداد زيادي از سكه هاي ضرب شده پيدا شده است . نماي داخلي موزه به شكل هشت ضلعي و مشتمل بر يك طاق چهار ايوان و چهار غرفه در چهار گوشه موزه است . به گفته مسئولان سازمان ميراث فرهنگي كشور طي برنامه پنج ساله قرار است كه اين موزه به موزه سكه تبديل شود .

موزه زرتشتيان : اين موزه در محل آتشكده واقع شده كه در جشن تيرگان سال 3743 يزدگردي (10/4/1384) به طور رسمي توسط رئيس سازمان ميراث فرهنگي وقت افتتاح شد .

موزه شهيد باهنر : موزه شهيد باهنر كرمان از آثار ماندگار و ارزشمند كنگره بزرگداشت شهيد دكتر محمد جواد باهنر است كه در بيستمين سالگرد شهادت آن شهيد بنا شد و در تاريخ هفتم شهريور ماه 1380 افتتاح گرديد .

 موزه جبليه : اين گنبد هشت ضلعي است و مصالح به كار رفته در ديوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بيرون و آهك از داخل است كه در سال 1376 ه.ش ثبت اثار ملي شد . چندي پس از آن مرمت شده و در سال 1383 به موزه جبليه ( كتيبه هاي تاريخي ) تبديل گرديد . اين موزه در خيابان شهدا واقع است.

مدارس

بازارها

بازار ميدان ارگ (توحيد) : اين بخش از بازار از غرب ترين قسمت هاي بازار كرمان است . فضايي مستطيل شكل و حدود 140 باب مغازه فعال تجاري دارد . اكثريت مغازه هاي بازار ميدان ارگ لباس فروشي هستند و نماي اطراف ميدان، بيش از يك قرن قدمت دارد . در ضلع شرقي بازار ميدان ارگ ، سر در ورودي بازار اصلي واقع شده است . 
                      
بازار اصلي كرمان : اين بازار بزرگ از ميدان ارگ شروع و به ميدان مشتاقيه ختم مي شود و از غرب به شرق بازارهاي آن شامل بازار ارگ ، بازار وكيل ، بازار عطاري ، بازار قدمگاه و بازار مظفري است . 
                          
بازار ارگ : اين بازار از ميدان ارگ شروع و تا چهارسوق گنجعلي خان ادامه مي يابد . اين بازار به دو بخش فرعي به نام بازار نقار خانه و بازار سراجي تقسيم مي شود . گويا در گذشته در طبقه بالاي بازار نقارخانه نقاره مينواختند.

بازار گنجعليخان : اين بازار در حدفاصل چهارسوق و بازار اختياري و ضلع شمالي ميدان گنجعلي خان واقع شده است . بازار گنجعلي خان يادگار دوره صفويه است .        

                       
بازار اختياري : چهارمين قسمت بازار كرمان به بازار اختياري معروف است و از انتهاي جنوبي بازار گنجعلي خان شروع مي شود تا اول بازار وكيل امتداد مي يابد .

بازار سردار : اين بازار در واقع مركب از چهار بازارچه متقاطع است كه با سه راسته اصلي به بازار اختياري متصل مي شود . كاروانسراي سردار نيز در انتهاي يكي از اين بازارچه ها قرار دارد.                   


بازار مظفري : بازار مظفري از انتهاي بازار وكيل شروع مي شود تا خيابان ميرزا رضاي كرماني محل قديم دروازه مسجد قرار دارد . اين بازار قديمي جزئي از مجموعه امير محمد مظفر مي باشد.

بازار عطاري : ابتداي اين بازار از سر در ورودي بازار وكيل در سمت چپ آغاز و تا رو به روي در ورودي مسجد جامع واقع در بازار قدمگاه ادامه مي يابد و تقريباً 19 باب مغازه عطاري دارد .

بازار قدمگاه (راجي كرماني) : قدمگاه بخشي از بازار كرمان است كه عمود بر بازار مظفري است و تا خيابان شريعتي ادامه دارد .
 
بازار قلعه (محمود) : بازار قلعه محمود كه اولين بخش از بازار شمالي – جنوبي كرمان است در جنوبي ترين بخش آن واقع شده است . نقطه شروع آن زاويه راست تقاطع خيابان پيروزي به خيابان مطهري يعني محل ساابق دروازه ريگ آباد است كه به خيابان امام خميني ، روبروي بازار ميدان قلعه ختم مي شود .

بازار ميدان قلعه: اين بازار از خيابان امام خميني شروع شده و به چهارسوق گنج عليخان ختم مي شود و در آن حرفه هاي لحاف دوزي ، پشته دوزي ، قالي فروشي ، خوارو بارفروشي و عطاري به چشم مي خورد .

بازار كلاه مالي : اين بازار در حد فاصل بازار مسگري شمالي و بازار كفاش ها واقع شده ، فقط 13 باب مغازه دارد .

بازار زرگري (قيصريه ابراهيم خان) : بازار زرگرها به صورت يك راسته متقاطع عمود بر بازار كلاه مالي و به موازات بازار كفاش ها واقع شده و جزو مجموعه ابراهيم خان مي باشد . اين بازار 47 باب مغازه را در خود جاي داده است.   

بازار كفاش ها : بازار كفاش ها از انتهاي بازار كلاه مالي شروع و به موازات بازار زرگري تا اول بازار حاج آقا علي ادامه مي يابد و جهت آن شمالي- جنوبي است .

بازار حاج آقا علي (رفسنجاني) : اين بازار از انتهاي بازار كفاش ها آغاز شده و به خيابان شريعتي روبروي بازار عزيز خاتمه مي يابد.

بازار عزيز : آخرين بخش از بازارهاي كرمان كه در شمالي ترين قسمت مجموعه بازار قرار دارد ، بازار عزيز است و جمعاً 70 باب مغازه فعال را در خود جاي داده است .

 تيمچه كوزه گرها : تيمچه كوزه گرها كه بزرگتر از تيمچه عطارهاست و در جوار آن قرار گرفته است . اين بازار دو طبقه دارد

مساجد

مسجد امام : اين مسجد در خيابان امام خميني(ره) شهر قرار دارد و از بناهاي دوران سلجوقي است . مسجد امام از نوع مساجد چهار ايواني و يكي از بزرگترين مسجدهاي كرمان به شمار مي‌رود . سابقه تاريخي اين بنا به قرن پنجم هجري عصر سلجوقي مي‌رسد و ساخت آن را به ملك توران شاه منصوب داشته‌اند . معروفترين شبستان آن شبستان امام حسن است و در قسمت غربي آن ايوان بزرگي با روكش كاشي خوش رنگ معقلي برجاي مانده است.

مسجد پامنار : مسجد پامنار در خيابان فتحعلي شاه قرار دارد و از آثار دوره حكومت آل مظفر است . اين بنا در سال ‪ ۷۹۳ه.ق به فرمان عمادالدين سلطان محمود برادر شاه شجاع از خاندان آل‌مظفر ساخته شده و شامل سردر ورودي ومناره وصحن كوچكي است . نماي سردر اين مسجد با كاشيكاري مقرنس كار زيبايي تزئين يافته است .

مسجد جامع : يكي از زيباترين مساجد ايران است كه داراي سر در رفيع ، صحن ، ايوان و شبستان مي‌باشد . اين مسجد در دوران حكومت امير مبارز الدين محمد مظفر سرسلسله آل مظفر بنا گرديده و تاريخ آن به موجب كتيبه‌ سردر شرقي 750 ه. ق مي‌باشد . ارزشمندترين قسمت بنا ، كاشيكاري معرق محراب و سردر شرقي مسجد است.

مسجد جامع مظفري كرمان : در كنار ميدان شهدا و جنب خيابان شريعتي واقع است و يكي از زيباترين مساجد ايران به شمار مي‌رود . بر اساس كتيبه سردر اصلي ، روز چهارشنبه هفتم شوال سال ‪ ۷۰۵ه.ق به دستور امير مبارزالدين محمد مظفر(سرسلسله آل مظفر) و استاد حاج محمد يزدي ساخت آن آغاز شد و در اواخر سال ‪ ۷۵۵ه.ق به پايان رسيده است .

مسجد وكيل كرمان : اين بنا ، در بازار وكيل كرمان واقع گرديده و بخشي از مجموعه ساختماني وكيل - مشتمل بر ارگ ، بازار ، حمام ، كاروانسرا و مسجد - است كه در سال 1187 ه .ق توسط وكيل الملك بنا گرديده و در دوره قاجار و دوره اخير بازسازي ، تعمير و تزيين شده است .

مسجد وكيل بم : اين بنا در كنار قيصريه زردشتيان و در جوار حمامي به همين نام در شهرستان بم واقع گرديده و در زمان حكومت محمد اسماعيل خان وكيل الملك بر كرمان ( 1277-1248 ه . ق ) ساخته شده است . بناي مسجد داراي صحن ، ايوان و شبستان هاي ستوندار است .

مسجد سيد سيرجان : اين بنا در كوچه انصاري در جوار حمامي به همين نام در شهرستان بم واقع گرديده و احتمالاً در زمان حاجي سيد علي خان كه در سال اول حكومت محمد اسماعيل خان وكيل الملك ، رياست شهر بم و نرماشير را به عهده داشته و در سنه 1263 ه . ق فوت كرده ، ساخته شده است .

مسجد سلجوقي خبيص : اين بنا در قسمت جنوبي شهرستان شهداد كنوني و ميانه ويرانه هاي شهر خبيص قديم در شرق كرمان واقع گرديده و از آثار دوره سلجوقي است . اين مسجد به صورت ويرانه درآمده و تنها ديوارها و بخش هايي از پوشش طاق و گنبد آن و و همچنين آثاري از محراب گچي شبستان به جاي مانده است ( سال 1350 ) بناي مسجد به طول و عرض 26/25*14/5 متر مشتمل بر شبستان ، صحن و حياط خلوت ، تماماً از خشت ساخته شده است .

 
مسجد قلعه سنگ سيرجان : بقاياي اين مسجد در 12 كيلومتري جنوب شرقي شهرستان سيرجان ، مجاور صخره اي سنگي و بقاياي قلعه اي قديمي واقع گرديده و بر اساس كتيبه موجود ، از آثار دوره مظفري - 789 ه . ق - است . اين كتيبه بر بدنه منبري سنگي در فاصله 5 متري شمال قلعه سنگ ، درون محوطه مسجدي به طول و عرض 10* 15 متر واقع شده است .

مسجد اهل سنت ارگ بم : اين بنا كه امروزه مسجد امام زمان خوانده مي شود ، در كوچه 15 خيابان شهيد چمران واقع گرديده و احتمالاً اساس شبستان بزرگ آن مربوط به دوره سلجوقي است كه در دوره هاي بعد بازسازي شده و الحاقاتي بدان صورت گرفته است . 

مسجد چهل ستون : اين بنا در خيابان شريعتي واقع گرديده و بخشي از مجموعه ساختماني حاج علي آقا مشتمل بر آب انبار ، كاروانسرا ، بازار و مسجد است كه در سال 1328 ه . ق توسط حاج علي آقا مشهور به زعيم الله ساخته شده است . بناي مسجد مشتمل بر سر در ، مناره ، رواق ، صحن و شبستان است .

مسجد خواجه خضر كرمان : اين بنا در محله خواجه خضر كرمان واقع گرديده و ظاهراً بناي اوليه آن به روزگار فرمانروايي قراختاييان در اوايل قرن هفتم ه . ق ساخته شده بوده كه در زلزله تيرماه 1361 شمسي ويران و بناي جديدي جايگزين آن شده است .   

مسجد جامع مروست شهر بابك : اين بنا در آبادي مروست - از توابع شهر بابك استان يزد - واقع گرديده و بناي آن ظاهراً از دوره صفوي است كه بر طبق كتيبه سر در ورودي ، در سال 1163 ه . ق توسط مهدي بن جعفر تعمير شده و محراب گچي و پوشش مقرنس مسجد نيز مربوط به همين زمان است

آب انبار

آب انبار مقبره شاه نعمت الله ولي : آب انبار مقبره شاه نعمت الله ولي در شهر ماهان واقع شده است . اين بنا در محل مقبره شاه نعمت الله ولي (يكي از عرفاي قرن هشتم) ساخته شده است . اين آب انبار مربوط به قرن هشتم هجري قمري است كه در حال حاضر بلا استفاده مانده است و از آن استفاده اي نمي شود .

آب انبار عليمردان خان : اين آب انبار در مجموعه گنجعلي كرمان واقع شده است . آب انبار تاريخي عليمردان ( پسر گنجعلي خان) كه در داخل بازار مسگري واقع شده ، داراي ويژگي هاي معماري جالبي است كه توجه بينندگان را به خود جلب مي كند .

 آب انبارمجموعه گنجعليخان : مجموعه گنجعليخان در شهركرمان قرار دارد . اين مجموعه در دوره صفويه به دستور گنجعليخان و توسط يك معمار به نام سلطان محمد معمار يزدي ساخته شده است . مجموعه گنجعليخان شامل قسمتهاي مختلف مانند ميدان ، كاروانسرا ، مسجد ، ضرابخانه ، آب انبار و حمام مي باشد .

خانه ها

خانه والي ميرحسيني : در خيابان 17شهريور شهر راين و در بخش مياني كوچه خان ها ، خانه زيباي ديگري متعلق به يكي ديگر از بزرگان اين شهر قرار دارد به نام خانه والي كه بخشي از آن متعلق به دوره زنديه و بخش ديگر آن متعلق به دوره پهلوي است . طرح اين خانه به صورت "خانه باغ" يا گودال باغچه اي در مقابل عمارت اصلي است . ساختمان به صورت يك كله اي است و اتاق ها در دو لايه نسبت به فضاي آزاد باغ قرار گرفته اند . بخش اصلي فضاهاي بسته تالاري است دو ستونه مه در پس آن سه دري جاي گرفته و براي وارد شدن به آنها بايستي از دو راهروي هشتي دار طرفين كه با پله از سطح زمين باغ ارتفاع گرفته اند، عبور كرد . در هر يك از اتاقهاي اين خانه بخاريهاي زيباي گچي تعبيه شده است . اين بخش از خانه داراي قسمت‌هاي ديگري همچون آشپزخانه ، انبارها و اصطبل است . بخش جديد خانه عمود بر محور عمارت قديم است كه شامل چند فضا در پس دو تالار است . اين بنا تحت مالكيت خصوصي است و مدارك آن پس از طرح در جلسه شوراي ثبت منطقه اي جهت ثبت نهايي و طي مراحل قانوني به سازمان ميراث فرهنگي كشور ارسال شده است.

خانه بهادرالملك بردسير : خانه بهادرالملك بردسير يكي از بناهاي تاريخي شهر بردسير در استان كرمان ايران است . اين خانه در بر غربي خيابان شريعتي بردسير واقع است . اين بنا توسط عبدالمظفرخان سرتيپ مشهور به بهادرالملك كه در بردسير به لقب «ابدال» معروف بود ، به روزگار قاجار ساخته شد . اين بنا همچون اكثر ابنيه دوره قاجاريه اين بخش از كشور ، با پلان حياط مركزي و فضاهاي اطراف ساخته شده است بدين نحو كه در جبهه شمالي حياط ، سه دري و در جبهه جنوبي ، تالار وسيعي وجود دارد كه ساير فضاهاي جبهه هاي شرقي و غربي كه شامل انبارها ، اتاقهاي خدمه و مطبخ مي باشد ، در خدمت فضاي اصلي خانه بوده است . از جمله بخش‌هاي جالب اين بنا علاوه بر تالار بزرگ آن ، انبارهاي طبقه فوقاني جهت ذخيره مواد غذايي و برج خشتي اين خانه است كه بخش تحتاني آن به صورت محل گذر عموم است.

قلعه ها

ارگ بم : بزرگترين مجموعه شهري خشتي جهان است كه در حدود 2200 سال قدمت دارد . اين بنا در شمال شرقي بم بر فراز تپه‌‌ آذرين قرار گرفته است و از چهار قسمت 38 برج ديده‌باني ، يك خندق و بارويي عظيم تشكل شده است . مساحت ارگ در حدود 20 هكتار است . دور تا دور ارگ ، خندقي عميق بوده كه طي قرنها اين مجموعه را از يورش‌ها حفظ كرده است . مصالح اصلي بنا ، خشت خام و گل‌رس است . بندرت سنگ ، آجر و تنه خرما نيز در بناي ارگ به كار رفته است . از مكان‌هاي شناخته شده ارگ بم يك راهروي اصلي است كه در گذشته بازار بوده علاوه بر اين در مجموعه ارگ بم آثاري از بقاي آتشكده دوره ساساني ، زورخانه ، حمام عمومي ، اصطبل ، سرباز خانه ، زندان وعمارت چهار فصل نيز باقي مانده است . خانه‌هاي عمومي متصل به هم ساخته شده و به يكديگر راه دارند . در بعضي از خانه‌ها آثاري از حمام‌هاي خصوصي ديده مي‌شود . اصطبل‌ها در مكاني جدا از خانه‌ها قرار داشته‌اند . تعدادي از خانه‌هاي ارگ دو طبقه ساخته شده‌اند كه اين امر نشانگر روند ازدياد جمعيت در يكي از دوره‌هاي گذشته است . زورخانه ارگ به شيوه سير ورزشگاههاي سنتي از چهار ايوان ، يك گنبد و گود تشكيل شده است . در دوره اسلامي ، در ارگ بم دو مسجد با نام مسجد جامع و مسجد حضرت محمد (ص) و يك حسينيه شامل يك صحن ، يك ايوان دو طبقه و چند اتاق ساخته شده است . سه منبر خشتي نيز در حسينيه وجود دارد . قسمت حاكم نشين ارگ شامل عمارت چهار فصل و خانه حاكم است . عمارت چهار فصل سه طبقه و قصر حكومت بوده و كليه اوامر و احكام حكومتي در اين عمارت صادر مي‌شده است . در كنار عمارت چهار فصل يك حمام اختصاصي و يك چاه آب ديده مي‌شود . آب آشاميدني ساكنان ارگ از چاه‌هايي در حياط خانه‌هايشان تأمين مي‌شد .

حمام ها

هنرمندان مطرح استان :  آقاي علي يگانه (روكارگير فرش) ، محمد فريزني (مس چكشي كرمان) ، خانم عصمت زبردست ( گليم باف ) ، خانم زهرا خضري  ( قاليباف ) ، خانم زهرا جعفر آقائي ( گليم باف ) ، خانم مطهره صافي زاده ( پته دوز ) ، خانم منيژه محسني ( گليم باف ) و خانم سكينه محمدي ( قاليباف )